چک چیست و چرا ثبت آن در سامانه صیاد اهمیت دارد؟
چک به‌عنوان یکی از اسناد تجاری پرکاربرد در معاملات اقتصادی کشور، نقش مهمی در تسهیل خرید و فروش کالا و خدمات ایفا می‌کند. بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی برای انجام معاملات نسیه یا مدت‌دار، ترجیح می‌دهند از چک به‌عنوان ابزار پرداخت استفاده کنند؛ چرا که این سند قابلیت اطمینان بیشتری نسبت به سایر روش‌های پرداخت دارد.
اولین بار در سال ۱۳۳۳، قانونی مشتمل بر ۱۲ ماده و ۵ تبصره به تصویب رسید که به موجب آن، امکان صدور چک به‌صورت رسمی برای عموم مردم فراهم شد. از آن زمان تاکنون، قوانین مرتبط با چک دستخوش تغییراتی شده‌اند تا روند صدور و وصول چک شفاف‌تر و قانونی‌تر انجام شود.
بر اساس ماده ۳۱۰ قانون تجارت، چک سندی است که صادرکننده به‌واسطه آن، دستور می‌دهد تمام یا بخشی از وجه موجود در حساب بانکی خود را به فرد دیگری پرداخت کند. این ابزار مالی، معمولاً برای معاملات نسیه یا به‌عنوان ضمانت پرداخت استفاده می‌شود.
با این حال، یکی از مهم‌ترین الزامات قانونی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته، ثبت چک در سامانه صیاد است. چنانچه چک در این سامانه ثبت نشود، دارنده آن ممکن است در هنگام مراجعه به بانک یا اقدام قضایی برای وصول وجه دچار مشکل شود.
در صورتی‌که صادرکننده چک از ثبت آن در سامانه صیاد خودداری کند یا اطلاعات ثبت‌شده ناقص باشد، دارنده چک می‌تواند با طرح شکایت قانونی بابت چک ثبت نشده، حقوق خود را پیگیری کند.
بنابراین، آشنایی با قوانین جدید صدور چک و نحوه ثبت آن در سامانه صیاد برای پیشگیری از مشکلات حقوقی، امری ضروری است.
ما در گروه وکلایی سخن قانون در کنار شما هستیم تا این مشکل را به راحتی با وکلای متخصص در زمینه چک حل کنیم!
سامانه صیاد چیست و چرا ثبت چک در آن اهمیت دارد؟
سامانه صیاد (صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای بانک مرکزی در راستای اصلاح ساختار صدور و انتقال چک طراحی شده است.
هدف اصلی این سامانه، یکپارچه‌سازی فرایند صدور، استعلام و انتقال چک و همچنین اعتبارسنجی دقیق افراد متقاضی دسته چک است.
از جمله اهداف راه‌اندازی سامانه صیاد می‌توان به جلوگیری از صدور دسته چک برای افراد فاقد صلاحیت، کاهش تخلفات مالی، جلوگیری از پولشویی و تسهیل پیگیری وضعیت چک‌ها اشاره کرد.
طبق مقررات جدید، چک‌های صیادی دارای مدت اعتبار مشخص هستند و تنها تا ۳ سال از زمان صدور دسته چک معتبر خواهند بود.
مزایای سامانه صیاد برای صدور و پیگیری چک‌ها
استفاده از سامانه صیاد مزایای متعددی دارد که در راستای افزایش شفافیت مالی و امنیت معاملات تدوین شده‌اند. برخی از ویژگی‌های کلیدی این سامانه عبارتند از:
• قابلیت رصد جریان مالی چک‌ها: امکان بررسی سوابق پرداخت یا برگشتی بودن چک در سامانه فراهم شده است.
• عدم نیاز به مراجعه حضوری: افراد برای دریافت دسته چک جدید نیازی به حضور فیزیکی در بانک ندارند و فرآیند اعتبارسنجی از طریق بانک مرکزی انجام می‌شود.
• کاهش تنش‌های اعتباری: با یکپارچه شدن اطلاعات، نظارت دقیق‌تری بر گردش چک‌ها صورت می‌گیرد.
• جلوگیری از جعل چک: تمامی چک‌های صیادی دارای طراحی متحدالشکل و لوگوی بانک صادرکننده هستند که جعل آن را دشوار می‌سازد.
• امکان استعلام اعتبار صادرکننده: گیرنده چک می‌تواند از طریق سامانه صیاد، میزان اعتبار صادرکننده را قبل از پذیرش چک بررسی کند.
تفاوت‌های چک‌های قدیمی و چک‌های جدید صیادی
با تصویب قانون جدید صدور چک و به‌روزرسانی آن در سال‌های اخیر، تغییراتی در نحوه صدور، ثبت و انتقال چک‌ها به وجود آمده که مهم‌ترین تفاوت‌های آن عبارتند از:
• در گذشته، دریافت دسته چک نیازی به ثبت در سامانه نداشت، اما امروز ثبت در سامانه صیاد الزامی است.
• چک‌های جدید به رنگ بنفش طراحی شده‌اند و ساختاری کاملاً هماهنگ دارند.
• همه چک‌ها دارای شناسه ۱۶ رقمی هستند، اما در چک‌های جدید یک عبارت هشدار نیز درج شده که کارسازی آن منوط به ثبت در سامانه صیاد است.
• بارکد دو بعدی درج‌شده بر روی چک‌های صیادی، امکان اعتبارسنجی صادرکننده را فراهم می‌کند.
• تاریخ اعتبار دسته چک روی برگه‌ها درج شده و تنها دارنده قانونی آن مجاز به استفاده از آن‌هاست.
چک ثبت نشده در سامانه صیاد چه وضعیتی دارد؟
چک‌های جدید که دارای عبارت “کارسازی این چک منوط به ثبت در سامانه صیاد است” هستند، صرفاً در صورت ثبت در این سامانه قابلیت نقد شدن دارند. اگر صادرکننده چک، مشخصات چک شامل تاریخ، مبلغ، نام دریافت‌کننده و سایر اطلاعات لازم را در سامانه صیاد ثبت نکند، این چک فاقد اعتبار تجاری بوده و تنها به‌عنوان یک سند عادی قابل استناد خواهد بود.
گیرندگان این نوع چک‌ها باید قبل از پذیرش آن، حتماً از ثبت آن در سامانه اطمینان حاصل کرده و سپس عملیات تأیید یا انتقال را در سامانه انجام دهند. ثبت ظهرنویسی و انتقال چک نیز باید به‌صورت الکترونیکی از طریق سامانه صیاد صورت گیرد.
چگونه از چک ثبت نشده شکایت کنیم؟
در صورتی که چکی بدون ثبت در سامانه صیاد صادر شده باشد و دارنده آن برای وصول آن با مشکل مواجه شود، باید این چک را به‌عنوان یک مدرک اثبات طلب نزد خود نگه دارد و با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی، شکایت خود را ثبت کند. رسیدگی به این نوع دعاوی معمولاً در دادگاه عمومی یا شورای حل اختلاف صورت می‌گیرد:
• اگر مبلغ مورد مطالبه کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده در شورای حل اختلاف رسیدگی می‌شود.
• برای مبالغ بالاتر از ۲۰ میلیون تومان، دادگاه عمومی حقوقی صلاحیت رسیدگی دارد.
در صورتی که رأی صادرشده به نفع دارنده چک نباشد، امکان اعتراض و تجدید نظر در مرجع بالاتر وجود دارد. برای طی این مسیر بهتر است از کمک یک وکیل متخصص در دعاوی چک بهره‌مند شوید.
نمونه دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده در سامانه صیاد
ریاست محترم شورای حل اختلاف / دادگاه عمومی حقوقی (بسته به مبلغ)
با سلام؛
اینجانب ……………… فرزند ……………… به نشانی …………………………………………، به استحضار می‌رسانم:
خوانده محترم آقای / خانم ……………… فرزند ……………… به نشانی ………………………………………، در تاریخ ………… یک فقره چک به شماره ……………… عهده بانک ……………… به مبلغ ……………… ریال بابت بدهی خود به اینجانب صادر نموده‌اند. اما متأسفانه با مراجعه به بانک مشخص گردید که این چک در سامانه صیاد ثبت نشده است و به همین دلیل بانک از پرداخت وجه آن امتناع نموده است.
نظر به اینکه طبق قانون جدید صدور چک، ثبت مشخصات چک در سامانه صیاد الزامی است و عدم ثبت آن موجب سلب اعتبار تجاری آن می‌شود، لذا چک مذکور به عنوان سند عادی مبین طلب اینجانب از خوانده محسوب می‌گردد.
با توجه به مراتب فوق و استناد به مواد 10 و 219 قانون مدنی و مواد قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته را دارم.
⸻
خواسته:
الزام خوانده به پرداخت مبلغ ……………… ریال بابت وجه چک ثبت نشده به همراه خسارات دادرسی و تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید تا زمان اجرای حکم.
⸻
دلایل و مستندات:
1. تصویر چک ثبت نشده
2. گواهی عدم پرداخت بانک
3. پرینت استعلام وضعیت چک در سامانه صیاد
4. شهادت شهود (در صورت وجود)
5. سایر ادله قابل ارائه در جلسه رسیدگی
⸻
با احترام
امضاء – نام و نام خانوادگی خواهان
تاریخ: ………………
نمونه رأی دادگاه برای چک ثبت نشده در سامانه صیاد
شماره دادنامه: ۱۴۰۳۰۰۰XXX
تاریخ صدور: ۱۴۰۳/۰۸/۱۰
مرجع رسیدگی: شعبه … دادگاه عمومی حقوقی / شورای حل اختلاف شهرستان …
خواهان: آقای / خانم …………
خوانده: آقای / خانم …………
خواسته: مطالبه وجه چک به مبلغ … ریال بابت چک ثبت‌نشده در سامانه صیاد
رأی دادگاه:
در خصوص دعوای آقای / خانم ……… به طرفیت آقای / خانم ……… با خواسته مطالبه وجه چک عادی به شماره ……… به مبلغ ………… ریال، موضوع چکی که به دلیل عدم ثبت در سامانه صیاد قابلیت وصول از طریق سیستم بانکی نداشته و بانک از پرداخت آن امتناع نموده است، با توجه به محتویات پرونده و مدارک ابرازی خواهان از جمله اصل چک، گواهی عدم پرداخت، نتیجه استعلام وضعیت چک در سامانه صیاد، و با عنایت به اینکه:
1. چک مورد نظر اگرچه در سامانه صیاد ثبت نشده و مشمول مزایای قانونی اسناد تجاری نیست،
2. اما با توجه به عرف معاملات، اصل صدور چک و وجود طلب بین طرفین نزد دادگاه محرز است،
3. و نظر به اینکه خوانده دفاع موجهی به عمل نیاورده و دلیلی بر پرداخت وجه چک ارائه ننموده است،
دادگاه دعوای خواهان را وارد دانسته و مستنداً به مواد 198 و 519 قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 10 قانون مدنی، حکم به محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ ………… ریال بابت اصل خواسته به انضمام خسارات دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک تا زمان اجرای حکم صادر و اعلام می‌نماید.
رأی صادره حضوری و ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ، قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان می‌باشد.
قاضی شعبه …
امضاء و مهر دادگاه
جمع‌بندی نهایی
با توجه به قوانین جدید صدور چک، ثبت چک در سامانه صیاد یک الزام قانونی است و عدم رعایت آن می‌تواند منجر به بی‌اعتباری چک شود. چک ثبت‌نشده تنها در حد یک سند عادی محسوب می‌شود و از امتیازات اسناد تجاری برخوردار نیست. برای جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی، توصیه می‌شود قبل از پذیرش چک، آن را در سامانه صیاد استعلام و تأیید کنید. در صورت نیاز به پیگیری حقوقی، می‌توانید از خدمات مشاوره و وکالت تخصصی در حوزه چک استفاده کنید.
سوالات متداول درباره چک صیادی و ثبت آن در سامانه صیاد
۱. آیا دریافت چک بدون ثبت در سامانه صیاد امکان‌پذیر است؟
خیر. طبق قانون جدید صدور چک، چک‌هایی که در سامانه صیاد ثبت نشده باشند، قابل نقد شدن در بانک نیستند و از مزایای اسناد تجاری بهره‌مند نخواهند شد.
۲. اگر چک ثبت نشده باشد، آیا می‌توان از صادرکننده آن شکایت کرد؟
بله. چک ثبت نشده به‌عنوان یک سند عادی قابل پیگیری است. دارنده می‌تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای مطالبه وجه آن اقدام کند.
۳. نحوه استعلام چک در سامانه صیاد چگونه است؟
با استفاده از اپلیکیشن‌های بانکی، سامانه‌های اینترنتی بانک‌ها یا مراجعه به درگاه بانک مرکزی، می‌توان با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی چک، وضعیت ثبت آن را استعلام گرفت.
۴. آیا انتقال چک (ظهرنویسی) باید در سامانه صیاد ثبت شود؟
بله. هرگونه انتقال چک به شخص ثالث باید به‌صورت رسمی و از طریق سامانه صیاد ثبت و تأیید شود، در غیر این صورت، چک از اعتبار قانونی خارج می‌شود.
۵. چک‌های صیادی تا چه مدت اعتبار دارند؟
طبق مقررات جدید، دسته چک‌های صادر شده از سامانه صیاد دارای اعتبار حداکثر ۳ سال از زمان صدور هستند و پس از آن فاقد اعتبار خواهند بود.
